ابن‌حاج ابوالحسن محمد بن عبدالله تجیبیاِبْنِ حاج، ابوالحسن، محمد بن عبدالله تُجیبی (۵۷۴ -۶۴۱ق/ ۱۱۷۸-۱۲۴۳م)، نحوی و ادیب مغربی است. ۱ - اساتید و شاگرداناو از مردم قرطبه بود و نزد گروهی که مشهورترین آنان ابن بقی و ابن حوط الله (ه م) اند، دانش آموخت. [۱]
محمد بن عبدالله ابن ابار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۶۵۴، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
و کسانی از جمله ابن مضاء (ه م) به او اجازه نقل حدیث دادند و از میان شاگردان او ابوبکر بن حبیش و ابوعلی بن الناظر قابل ذکرند. [۲]
محمد مراکشی، الذیل و التکملة، ج۶، ص۲۹۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۳]
عبدالرحمان سیوطی، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۱، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
۲ - شخصیتاو دانشمندی مبرز، خوش خط با ظاهری آراسته بود. مدتی عهده‌دار شغل قضا در غرناطه و جزیرة الخضراء شد و در همین مقام به درستکاری و عدالت شهرت یافت. [۴]
محمد مراکشی، الذیل و التکملة، ج۶، ص۲۹۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۵]
محمد بن عبدالله ابن ابار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۶۵۴، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م.
سیوطی [۶]
عبدالرحمان سیوطی، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
دانش و فروتنی او را نیز ستوده است.۳ - وفاتابن حاج به دعوت خلیفه رشید موحدی که از ۶۳۰ تا ۶۴۰ق بر مراکش فرمان می‌راند به آنجا سفر کرد و تعلیم و تربیت فرزند او را به عهده گرفت و سرانجام در مراکش درگذشت. [۷]
محمد مراکشی، الذیل و التکملة، ج۶، ص۲۹۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
۴ - آثاردو اثر به ابن حاج منسوب است: ۱. نزهة الالباب الجامعة لفنون الاداب یا نزهة الالباب فی محاسن الاداب [۸]
ازهریه، فهرست، ج۵، ص۲۸۴.
که اختصاری است از کتاب العزیز المحلّی تألیف عزیزالدین ابن کمیلی منصوری.۲. المقاصد الکافیة فی علم لسان العرب. [۹]
عبدالرحمان سیوطی، بغیة الوعاة، ج۱، ص۱۴۱، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
مراکشی [۱۰]
محمد مراکشی، الذیل و التکملة، ج۶، ص۲۹۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
درباره تألیفی از او در نحو سخن گفته که به شیوه المفصل زمخشری نوشته شده، چنانکه گویی مختصر آن است، اما ظاهراً این تألیف همان المقاصد الکافیة بوده است.۵ - فهرست منابع(۱) محمد بن عبدالله ابن ابار، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/ ۱۹۵۶م. (۲) ازهریه، فهرست. (۳) عبدالرحمان سیوطی، بغیة الوعاة، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م. (۴) محمد مراکشی، الذیل و التکملة، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالحسن محمد ابن‌حاج»، ج۳، ص۱۰۶۱. |